Nguyên nhân viêm nha chu, cách điều trị và cách phòng ngừa

Viêm nha chu là bệnh lý răng miệng nguy hiểm thường bị bỏ qua do tiến triển âm thầm. Đây là tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng làm tổn thương mô nướu và xương nâng đỡ răng, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến mất răng và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe toàn thân. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu, phân loại, cũng như nắm được các phương pháp điều trị và phòng ngừa bệnh viêm nha chu hiệu quả.

Đây là tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng làm tổn thương mô nướu và xương nâng đỡ răng

Viêm nha chu là gì?

Viêm nha chu là sao? Theo Hiệp hội Nha chu Hoa Kỳ (AAP), đây là bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng ảnh hưởng đến mô nướu và xương xung quanh răng. Nếu không được can thiệp sớm, tình trạng viêm sẽ tiến triển nhanh chóng, phá hủy xương, khiến răng lung lay và có nguy cơ rụng cao.

Nghiên cứu cho thấy vi khuẩn trong túi nha chu có thể xâm nhập vào máu và gây viêm toàn thân. Từ đó, làm gia tăng nguy cơ:

• Bệnh tim mạch, tắc mạch, đột quỵ.
• Sinh non hoặc trẻ nhẹ cân ở phụ nữ mang thai.
• Khó kiểm soát đường huyết ở người tiểu đường.
• Tăng nguy cơ sa sút trí tuệ ở người cao tuổi.

Theo Journal of Clinical Periodontology, bệnh nhân có viêm nha chu có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 25% so với người không mắc.

Nguyên nhân gây viêm nha chu

Báo cáo từ CDC (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ) cho biết: “Gần 47% người trưởng thành trên 30 tuổi tại Mỹ bị một dạng viêm nha chu, trong đó 70% là người từ 65 tuổi trở lên.”

Nguyên nhân chính gây bệnh là mảng bám vi khuẩn – hỗn hợp của vi khuẩn, thức ăn thừa, dịch nhầy… bám trên bề mặt răng. Khi mảng bám không được loại bỏ sẽ cứng lại thành cao răng (vôi răng) và trở thành nơi lý tưởng cho vi khuẩn sinh sôi. Các yếu tố nguy cơ gia tăng nguyên nhân này bao gồm:

• Hút thuốc lá: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Các chất độc trong khói thuốc làm giảm lưu lượng máu đến mô nướu, khiến nướu suy yếu, dễ viêm và khó lành sau khi bị tổn thương. Người hút thuốc có nguy cơ mất răng gấp 2–6 lần so với người không hút.
• Bệnh tiểu đường: Lượng đường trong máu cao tạo điều kiện cho vi khuẩn vi khuẩn gây viêm nha chu phát triển trong miệng. Đồng thời, bệnh tiểu đường làm suy giảm khả năng chống nhiễm trùng và làm chậm quá trình lành mô, khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng và khó kiểm soát hơn.
• Thay đổi nội tiết tố: Phụ nữ trong các giai đoạn như dậy thì, mang thai hoặc mãn kinh thường có sự thay đổi hormone, làm tăng phản ứng viêm tại nướu. Do đó, mô nướu trở nên nhạy cảm hơn với sự tích tụ mảng bám.
• Suy giảm miễn dịch: Những người đang điều trị ung thư, mắc HIV/AIDS hoặc các bệnh lý ảnh hưởng đến hệ miễn dịch có nguy cơ cao bị viêm vì cơ thể không đủ khả năng chống lại vi khuẩn gây hại.
• Di truyền và yếu tố gia đình: Một số nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền cũng đóng vai trò nhất định. Nếu cha mẹ từng mắc, nguy cơ con cái gặp phải tình trạng tương tự cũng cao hơn bình thường.

Dấu hiệu nhận biết 

Đây là một tình trạng khiến nhiều người chỉ nhận ra khi đã có các biểu hiện trên lâm sàng rõ ràng. Tuy nhiên, những triệu chứng ban đầu rất đặc trưng:

• Nướu sưng đỏ, đau khi chạm và dễ chảy máu.
• Hôi miệng dai dẳng, có mùi hôi tanh.
• Mủ từ kẽ hở giữa răng và nướu.
• Răng lung lay, thậm chí tụt rễ dưới lực nhai.
• Tụt nướu khiến chân răng lộ rõ.

Một số dấu hiệu khác có thể bao gồm sự thay đổi trong cách cắn răng, khoảng cách giữa răng tăng lên hoặc hình tam giác màu đen giữa các răng xuất hiện.

Phân loại bệnh 

Sau khi tìm hiểu về các giai đoạn tiến triển, ta cần phân biệt các thể bệnh và có hướng xử lý phù hợp:

• Viêm nha chu mãn là gì? Đây là dạng phổ biến nhất, tiến triển chậm, chủ yếu gặp ở người lớn tuổi do tích tụ mảng bám lâu ngày.
• Viêm nha chu tiến triển nhanh: ảnh hưởng mạnh đến mô nâng đỡ răng, thường gặp ở người trẻ có yếu tố di truyền.
• Viêm nha chu hoại tử: xuất hiện ở người suy giảm miễn dịch, đi kèm triệu chứng đau dữ dội, hoại tử mô nướu.
• Viêm nha chu liên quan bệnh toàn thân: xảy ra ở người có bệnh lý nền như tiểu đường, HIV, bệnh huyết học, ảnh hưởng xấu đến khả năng hồi phục nướu.

Người có bệnh lý nền như tiểu đường cũng có thể xảy ra tình trạng cơ thể bị viêm nha chu

Viêm nha chu có mấy cấp độ?

Viêm nha chu thường được chia thành 4 cấp độ (hay giai đoạn) dựa trên mức độ tổn thương mô nướu và xương nâng đỡ răng. Đây là tiến trình điển hình của bệnh từ nhẹ đến nặng:

Viêm nha chu cấp là gì? 

Đây là một tình trạng viêm nhiễm cấp tính và đột ngột xảy ra ở mô nha chu bao gồm nướu, dây chằng quanh răng và xương ổ răng. Đây là biến thể nghiêm trọng và tiến triển nhanh của viêm nha chu, thường đi kèm với đau dữ dội, sưng tấy, mưng mủ, có thể kèm sốt và hạch sưng nếu nhiễm trùng lan rộng.

Đặc điểm nổi bật của viêm nha chu cấp:

• Khởi phát nhanh: triệu chứng xuất hiện đột ngột, không giống viêm nha chu mạn tính thường tiến triển chậm.
• Sưng đỏ, đau nhức nặng tại một hoặc nhiều vị trí nướu.
• Mủ chảy từ túi nha chu, có thể thấy rõ khi ấn vào vùng lợi.
• Hơi thở hôi, vị kim loại trong miệng.
• Răng lung lay nhanh chóng, đặc biệt là răng vùng tổn thương nặng.
• Có thể kèm sốt, mệt mỏi, sưng hạch vùng cổ nếu viêm lan rộng.

Nguyên nhân phổ biến:

• Vi khuẩn tích tụ lâu ngày dưới nướu
• Bệnh viêm nha chu mạn bùng phát không kiểm soát
• Suy giảm miễn dịch (HIV/AIDS, ung thư)
• Căng thẳng, mệt mỏi kéo dài
• Vệ sinh răng miệng kém
• Hút thuốc lá nặng

Viêm nha chu cấp cần được xem là một tình trạng khẩn cấp trong nha khoa, vì mức độ tổn thương và diễn tiến bệnh có thể rất nghiêm trọng nếu không được can thiệp kịp thời. Viêm nhiễm tại nướu không chỉ làm răng lung lay nhanh chóng và dẫn đến mất răng, mà còn có thể lây lan sang các cấu trúc lân cận như xương hàm, hạch bạch huyết và thậm chí vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân. Đặc biệt, ở những người có sẵn bệnh nền như tiểu đường, ung thư hay suy giảm miễn dịch, viêm nha chu cấp có thể làm trầm trọng thêm tình trạng sức khỏe toàn thân, làm tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng hoặc kéo dài thời gian hồi phục.

Các giai đoạn tiến triển của bệnh nha chu

Để hiểu rõ mức độ nguy hiểm và cách bệnh tiến triển theo thời gian, cùng phân tích 4 giai đoạn phát triển điển hình của răng bị viêm nha chu:

Giai đoạn 1: Viêm nướu (Gingivitis)
Là giai đoạn sơ khai, dễ điều trị nhất. Nướu có thể bị sưng, đỏ, đau nhẹ khi đánh răng hoặc dùng chỉ nha khoa. Cần vệ sinh răng miệng kỹ hợp lịch làm sạch định kỳ để phòng ngừa chuyển sang giai đoạn 2.

Giai đoạn 2: Viêm nha chu nhẹ
Bắt đầu hình thành các túi nha chu do nướu tụt khỏi răng, vi khuẩn sinh sôi trong các khoang này.

Giai đoạn 3: Viêm nha chu vừa
Xương quanh răng bị mất dần, răng lung lay nhẹ, nướu mọc mủ, đau khi nhai.

Giai đoạn 4: Viêm nha chu nặng
Tổn thương xương nghiêm trọng, mủ, đau nhức, răng lung lay nhiều và dễ rụng. Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất, thường yêu cầu can thiệp phẫu thuật.

Viêm nha chu sẽ tiến triển nặng dần cho tới khi biểu hiện nghiêm trọng cần phẫu thuật

Viêm nha chu chữa như thế nào?

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và giai đoạn của bệnh, bác sĩ nha khoa sẽ chỉ định viêm nha chu cách chữa trị phù hợp nhằm kiểm soát nhiễm trùng, ngăn ngừa tiến triển và phục hồi mô bị tổn thương.

Điều trị không phẫu thuật:

• Cạo vôi răng và làm sạch gốc răng (Scaling & Root Planing): Đây là phương pháp phổ biến nhất trong giai đoạn đầu. Bác sĩ sẽ loại bỏ cao răng và mảng bám tích tụ trên bề mặt răng và dưới nướu, sau đó làm nhẵn bề mặt chân răng để vi khuẩn khó bám trở lại.
• Sử dụng kháng sinh: Có thể sử dụng kháng sinh đường uống hoặc đặt trực tiếp vào túi nha chu. Một số thuốc thường dùng như doxycycline, metronidazole, hoặc gel kháng sinh chuyên biệt giúp tiêu diệt vi khuẩn tại chỗ.
• Điều chỉnh miếng trám và phục hình bị lỗi: Miếng trám bị hở, cầu răng lỏng lẻo hay răng giả không khít đều là nơi dễ tích tụ vi khuẩn, cần được điều chỉnh hoặc thay mới để không làm trầm trọng thêm tình trạng viêm.

Điều trị phẫu thuật:

• Phẫu thuật vạt (Flap Surgery): Khi các túi nha chu quá sâu và không thể làm sạch hoàn toàn bằng cạo vôi thông thường, bác sĩ sẽ rạch mở mô nướu để tiếp cận chân răng, làm sạch triệt để mảng bám và điều chỉnh xương bị tổn thương.
• Ghép xương và mô mềm: Được chỉ định khi mất xương hoặc tụt nướu nghiêm trọng. Bác sĩ có thể sử dụng xương nhân tạo hoặc xương tự thân để tái tạo cấu trúc nâng đỡ răng. Ghép mô mềm giúp che phủ phần chân răng lộ ra, cải thiện thẩm mỹ và bảo vệ mô răng.
• Tái tạo mô có hướng dẫn (GTR – Guided Tissue Regeneration): Kỹ thuật này sử dụng màng sinh học đặt vào giữa xương và nướu để kích thích sự phát triển mô mới, ngăn mô nướu phát triển sai chỗ, từ đó phục hồi mô nâng đỡ răng một cách chính xác.
• Ứng dụng huyết tương giàu tiểu cầu (PRP): Huyết tương được tách từ máu của chính bệnh nhân, giàu yếu tố tăng trưởng giúp kích thích tái tạo mô nhanh chóng. PRP được sử dụng sau phẫu thuật hoặc ghép xương để đẩy nhanh quá trình hồi phục và giảm viêm.

Chăm sóc tại nhà và phòng ngừa viêm nha chu

Phòng bệnh luôn là ưu tiên hàng đầu để bảo vệ nướu và răng khỏi nguy cơ viêm nha chu:

• Chải răng ít nhất 2 lần/ngày bằng kem có fluoride.
• Dùng chỉ nha khoa hoặc bàn chải kẽ.
• Súc miệng với nước sát khuẩn.
• Từ bỏ hút thuốc, kiểm soát đường huyết nếu có tiểu đường.
• Khám răng định kỳ 6 tháng/lần.
• Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA) cũng khuyến cáo thay bàn chải 3–4 tháng/lần để đảm bảo hiệu quả làm sạch.

Nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ viêm nha chu, cần chủ động thăm khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc trì hoãn có thể khiến bệnh tiến triển âm thầm và dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Để thuận tiện và an tâm, người bệnh có thể đặt lịch hẹn với bác sĩ chuyên khoa Răng – Hàm – Mặt thông qua hệ thống Nhakhoahub.com – nền tảng kết nối uy tín với các phòng khám chất lượng trên toàn quốc. 

Nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ viêm nha chu, cần chủ động thăm khám sớm

Viêm nha chu không chỉ là bệnh lý răng miệng đơn thuần mà còn là mối nguy tiềm tàng ảnh hưởng đến toàn bộ sức khỏe. Việc chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị đúng cách là giải pháp tối ưu để giữ gìn hàm răng chắc khỏe.