Tìm hiểu về cấu tạo răng người và những điều bạn chưa biết

Từng lớp trong cấu tạo răng đều đảm nhận một vai trò riêng biệt và có mối liên hệ chặt chẽ với hệ thần kinh, tuần hoàn. Những chi tiết tưởng như nhỏ bé trong cấu trúc răng nhưng lại phản ánh nhiều vấn đề sức khỏe mà ít người để ý đến.

Cấu trúc răng là yếu tố nền tảng quyết định đến chức năng ăn nhai, thẩm mỹ và sức khỏe tổng thể của mỗi người

Chức năng của từng loại răng

Trong cấu tạo hàm răng của con người, mỗi loại đều được thiết kế phù hợp với một chức năng riêng biệt. Điều này tạo nên sự cân bằng trong quá trình ăn nhai và duy trì thẩm mỹ khuôn mặt. 

• Răng cửa (răng số 1 và 2): 

Là nhóm răng nằm ở vị trí trung tâm của cung hàm với mặt cắt mỏng, sắc và bề ngang lớn. Chức năng của chúng là cắn và cắt thức ăn thành từng miếng nhỏ ban đầu, giúp đưa thức ăn vào sâu hơn để các nhóm răng phía sau xử lý tiếp. Bên cạnh đó, răng cửa còn đóng vai trò quan trọng trong phát âm và hình thành nụ cười thẩm mỹ.

• Răng nanh (răng số 3): 

Vị trí kế cận răng cửa, răng nanh có hình dạng dài, nhọn, thân răng chắc khỏe. Chúng chịu lực tốt và hỗ trợ cắt, xé các loại thức ăn có kết cấu dai như thịt. Ngoài ra, chức năng của răng nanh còn là ổn định khớp cắn nhờ khả năng định vị giữa các răng phía trước và phía sau.

• Răng hàm nhỏ (răng số 4 và 5): 

Còn gọi là răng tiền hàm, nhóm răng này có mặt nhai tương đối rộng, gồ ghề và thích hợp cho việc nghiền nhẹ. Vai trò chính là hỗ trợ răng hàm lớn trong việc làm nhuyễn thức ăn và duy trì sự cân đối khớp cắn.

• Răng hàm lớn (răng số 6, 7 và 8):

Là nhóm răng đảm nhận lực nhai mạnh nhất, cấu tạo răng hàm lớn có mặt nhai rộng, nhiều múi và hố răng giúp nghiền nát thức ăn hiệu quả trước khi chuyển xuống dạ dày. Trong đó, răng số 6 và 7 là các răng chủ lực trong việc xử lý thức ăn, còn răng số 8 (răng khôn) có thể không mọc hoặc mọc lệch, gây ảnh hưởng đến các răng kế cận và không đảm nhiệm chức năng nhai rõ rệt.

Răng hàm lớn là nhóm răng đảm nhận lực nhai mạnh nhất, cấu tạo răng hàm lớn có mặt nhai rộng, nhiều múi và hố răng

Mối quan hệ giữa răng và sức khỏe tổng thể

Hệ thống răng miệng không hoạt động độc lập mà có liên quan mật thiết đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Trước hết, răng là bộ phận khởi đầu của hệ tiêu hóa. Một hàm răng đầy đủ và khỏe mạnh hỗ trợ nhai kỹ làm giảm áp lực cho dạ dày, đồng thời tăng hiệu suất hấp thu dưỡng chất tại ruột non. Bên cạnh đó, một hàm răng mất cân đối, răng sâu hoặc viêm quanh răng có thể trở thành ổ vi khuẩn, gây viêm nhiễm lan rộng và ảnh hưởng đến tim mạch, hô hấp hoặc chuyển hóa.

Không chỉ giới hạn ở sinh lý, vai trò của răng còn có ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống. Các vấn đề như mất răng, răng sai lệch khớp cắn hoặc đổi màu không chỉ gây khó khăn trong ăn nhai và phát âm, mà còn ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sự tự tin trong giao tiếp hàng ngày.

Cấu tạo của răng

Mỗi chiếc răng có thể được mô tả qua hai lớp cấu tạo: từ trên xuống dưới (cấu trúc hình thái học) và từ ngoài vào trong (cấu trúc giải phẫu răng).

Cấu trúc của răng từ trên xuống dưới

• Thân răng

Thân răng là phần lộ ra khỏi nướu, có thể nhìn thấy bằng mắt thường và trực tiếp tiếp xúc với thức ăn trong quá trình ăn nhai. Bề mặt thân răng bao gồm nhiều mặt (mặt nhai, mặt ngoài, mặt trong) được bao bọc bởi lớp men cứng. Đây cũng là khu vực dễ bị tổn thương nếu chăm sóc răng miệng không đúng cách.

• Cổ răng

Cổ răng nằm tại vị trí chuyển tiếp giữa thân và chân răng là nơi răng tiếp xúc với mô nướu. Mặc dù nhỏ gọn, cổ răng lại là một vị trí nhạy cảm – nơi men răng bắt đầu mỏng dần và lớp ngà bên trong có thể bị lộ nếu nướu tụt. Khi đó, răng dễ bị ê buốt khi ăn uống đồ nóng, lạnh.

• Chân răng

Chân răng là phần nằm sâu bên dưới nướu, cắm chặt vào xương ổ răng. Cấu tạo chân răng có từ một đến ba chân răng tùy theo loại răng (răng cửa thường có một chân, răng hàm có nhiều chân). Chân răng được bao bọc bởi lớp cement giúp kết nối với dây chằng nha chu, giữ răng ổn định trong xương hàm. Bên trong chân răng chứa hệ thống ống tủy dẫn truyền mạch máu và thần kinh.

Cấu trúc răng người từ ngoài vào trong

• Men răng

Đây là lớp ngoài cùng của thân răng, có màu trắng trong hoặc trắng sữa được cấu tạo chủ yếu từ khoáng chất vô cơ như canxi, phosphate và fluor. Men răng là mô cứng nhất trong cơ thể người, cứng hơn cả xương nhưng lại không có khả năng tái sinh nếu bị tổn thương. Vai trò chính của men răng là tạo lớp “áo giáp” bảo vệ răng khỏi tác động cơ học, vi khuẩn và axit từ thực phẩm.

Vai trò chính của men răng là tạo lớp “áo giáp” bảo vệ răng khỏi tác động cơ học, vi khuẩn và axit từ thực phẩm

• Ngà răng

Nằm ngay dưới lớp men, ngà răng có màu vàng nhạt và kết cấu mềm hơn. Nó chiếm phần lớn thể tích của răng và chứa hệ thống ống ngà nhỏ li ti, truyền tín hiệu cảm giác (nóng, lạnh, ê buốt) vào tủy răng. Khi men răng bị mòn hoặc vỡ, lớp ngà dễ bị lộ ra ngoài khiến răng trở nên nhạy cảm và tăng nguy cơ sâu răng.

• Tủy răng

Tủy răng nằm sâu bên trong, kéo dài từ thân đến chân răng, bao gồm các mạch máu, dây thần kinh và mô liên kết. Đây chính là “trung tâm sống” của răng, chịu trách nhiệm nuôi dưỡng và cung cấp cảm giác cho răng. Một khi tủy bị viêm hoặc hoại tử (thường do sâu răng lâu ngày không điều trị), cơn đau sẽ rất dữ dội và có thể dẫn đến mất răng nếu không xử lý kịp thời.

Những vấn đề liên quan đến cấu trúc răng thường gặp

Cấu tạo răng người rất phức tạp, chịu tác động trực tiếp từ các yếu tố bên ngoài như thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống và vệ sinh hàng ngày. 

• Mòn men răng

Là hiện tượng lớp men răng bị bào mòn do tiếp xúc lâu dài với axit, lực ma sát mạnh hoặc sai kỹ thuật khi chải răng. Khi bị mòn, lớp ngà bên dưới lộ ra, gây cảm giác ê buốt, dễ bị sâu và ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Đây là một quá trình không thể đảo ngược, do đó cần được can thiệp bằng các phương pháp tái khoáng hoặc phục hình sớm.

• Viêm tủy răng

Viêm tủy xảy ra khi vi khuẩn tấn công sâu vào bên trong răng có dây thần kinh và mạch máu. Người bệnh sẽ có cảm giác đau nhói, đau tự phát về đêm hoặc khi ăn nhai. Tình trạng kéo dài, viêm tủy có thể dẫn đến hoại tử tủy, hình thành ổ áp xe và làm tiêu xương quanh chân răng. Điều trị nội nha (lấy tủy) là phương pháp phổ biến để xử lý tình trạng này.

Viêm tủy xảy ra khi vi khuẩn tấn công sâu vào bên trong răng, nơi chứa dây thần kinh và mạch máu

• Nứt vỡ ngà răng

Ngà răng nằm dưới lớp men là thành phần chính giúp duy trì hình thể và chức năng của răng. Khi ngà bị nứt hoặc vỡ do tai nạn, nghiến răng hoặc thói quen xấu dễ làm răng bị đau, nhạy cảm và tổn thương sâu hơn nếu không được phục hồi đúng cách. Tùy mức độ nứt vỡ, bác sĩ có thể chỉ định trám răng, dán sứ hoặc bọc mão để bảo vệ cấu trúc răng còn lại.

• Sâu răng

Sâu răng là một trong những bệnh lý phổ biến nhất, xảy ra khi vi khuẩn trong mảng bám sản sinh axit phá hủy mô cứng của răng. Ban đầu chỉ là những chấm nhỏ ở men răng, sâu có thể tiến triển nhanh vào ngà và tủy nếu không được điều trị. Việc phát hiện sớm và trám bít tổn thương giúp bảo tồn mô răng tự nhiên và tránh các biến chứng nghiêm trọng hơn.

• Mòn cổ răng

Khác với mòn men toàn bộ, mòn cổ răng là hiện tượng mòn mô răng tại điểm tiếp giáp giữa thân và chân răng – nơi men răng mỏng hơn. Thường do chải răng quá mạnh, sử dụng bàn chải lông cứng hoặc đánh răng sai cách, tình trạng này gây ê buốt khi ăn đồ nóng lạnh và dễ dẫn đến tụt nướu. Điều trị sớm bằng vật liệu trám hoặc thay đổi thói quen chải răng là cần thiết.

Ngoài những tình trạng trên, theo thống kê y khoa, chúng ta cũng thường gặp các bệnh lý về cấu trúc răng như viêm nha chu, răng gãy do chấn thương, thoái hóa tủy, tái khoáng men răng kém, tiêu chân răng, hoại tử tủy không triệu chứng, sai khớp cắn do răng mọc lệch và nhiễm trùng ống tủy sau điều trị. 

Những lưu ý để bảo vệ cấu trúc răng khỏe mạnh

• Vệ sinh răng miệng đúng cách

Việc làm sạch răng miệng tưởng chừng đơn giản nhưng nếu thực hiện sai cách lại có thể làm tổn hại đến men răng và nướu. Theo khuyến cáo từ Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ, mỗi người nên chải răng ít nhất 2 lần/ngày, mỗi lần kéo dài khoảng 2 phút với bàn chải lông mềm. 

Bên cạnh đó, sử dụng chỉ nha khoa và máy tăm nước giúp loại bỏ mảng bám ở các khe răng mà bàn chải không thể chạm tới. Chải răng với lực vừa phải, theo chuyển động tròn nhẹ nhàng, không nên chải ngang mạnh vì có thể làm mòn cổ răng theo thời gian.

• Ăn uống khoa học, lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn tác động trực tiếp đến độ bền và cấu trúc răng. Nên hạn chế thực phẩm có nhiều đường, nước ngọt có gas, đồ chua hoặc có tính axit cao vì chúng làm suy yếu men răng và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Thay vào đó, hãy bổ sung các thực phẩm giàu canxi, vitamin D, photpho và chất xơ như sữa, cá biển, rau xanh, trái cây tươi. Uống đủ nước trong ngày cũng giúp duy trì độ ẩm cho khoang miệng và hỗ trợ rửa trôi vi khuẩn một cách tự nhiên.

• Khám răng định kỳ

Khám răng định kỳ mỗi 3 – 6 tháng/lần không chỉ giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn mà còn góp phần làm sạch chuyên sâu thông qua lấy cao răng và kiểm tra tình trạng men – ngà. Nhiều tổn thương về cấu trúc răng như rạn men, mòn cổ răng hay sâu nhỏ ở rãnh nhai có thể được can thiệp kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng. Việc chủ động kiểm tra răng miệng thường xuyên là cách tiết kiệm chi phí điều trị và bảo vệ sức khỏe răng lâu dài.

• Từ bỏ các thói quen xấu gây hại cho răng

Những hành động tưởng như vô hại như dùng răng cắn móng tay, mở nắp chai, hay nhai đá đều tiềm ẩn nguy cơ gây nứt vỡ men răng. Ngoài ra, nghiến răng khi ngủ, nếu không được điều trị, có thể dẫn đến mòn men nghiêm trọng, thậm chí làm lung lay hoặc mất răng. Hút thuốc lá cũng làm răng ố vàng, gây hôi miệng và tăng nguy cơ viêm nha chu. Việc thay đổi các thói quen này sớm sẽ giúp duy trì độ vững chắc và thẩm mỹ của răng theo thời gian.

Hút thuốc lá cũng làm răng ố vàng, gây hôi miệng và tăng nguy cơ viêm nha chu

• Bảo vệ răng khi vận động mạnh hoặc khi ngủ

Trong các hoạt động thể thao có nguy cơ va chạm như bóng đá, boxing hay trượt ván, việc đeo máng bảo vệ răng (mouthguard) là rất cần thiết để tránh gãy vỡ răng do chấn thương. Với người có thói quen nghiến răng khi ngủ, bác sĩ thường chỉ định máng chống nghiến giúp giảm lực cắn và bảo vệ cấu trúc răng. Đây là những biện pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả lớn trong việc ngăn ngừa tổn thương cơ học lên răng.

Cấu tạo răng gồm nhiều lớp liên kết chặt chẽ, mỗi thành phần đều đảm nhận chức năng sống còn trong việc ăn nhai, giao tiếp và thẩm mỹ. Duy trì vệ sinh đúng cách, kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý và thăm khám định kỳ là ba yếu tố then chốt giúp răng luôn khỏe mạnh. Một hàm răng chắc bền không chỉ phản ánh tình trạng sức khỏe, mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống mỗi ngày.